مراحل چاپ کتاب و مفاهیم مختلف آن

چاپ کتاب یک امر پیچیده است و برای آن مراحل مختلفی وجود دارد. چاپ کتاب در گام اول یک فرآیند است و در گام دوم کاری حرفه‌ای است. منظور از فرآیند وجود مراحل مختلف و به هم پیوسته می‌باشد که گذر از یک مرحله در آن نیازمند آنست که شرایط و کیفیت مرحله قبلی کامل شده باشد. اشتباه و یا کاستی در هر مرحله باعث خواهد شد که کار در مراحل دیگر به گره بخورد و دچار مشکل شود. بنابراین، چاپ کتاب یک امر فرآیندی است. از این دیدگاه چاپ کتاب را امری حرفه‌ای قلمداد می‌کنیم که در هریک از مراحل آن به افرادی نیاز است که در کار خود حبره باشند. معمولاً در فرآیند چاپ کتاب، ویراستار، نمونه خان، تایپیست، ناظر چاپ، مدیر تولید و اقلام دیگری مانند نرم‌افزارها و ماشین‌های چاپ و .. درگیر هستند. هرچقدر کیفیت افراد درگیر در کار و یا وسایل و امکانات بالا باشد به همان میزان نتیجه تولیدی کاری حرفه‌ای خواهد بود. برای مثال، در صورتیکه ویراستار خوبی در اختیار داشته باشیم اما از نرم‌افزارهای آماتوری طراحی جلد استفاده کنیم، کار حرفه‌ای نخواهد بود. تمامی اقلام و افراد درگیر در مراحل چاپ باید تا میزان مطلوبی حرفه‌ای و باکیفیت باشند. در زیر به ذکر مراحل چاپ کتاب و مفاهیم مختلف آن می‌پردازیم.

مراحل چاپ کتاب و مفاهیم مختلف آن

مراحل چاپ را می‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد:

– مرحله بررسی

– مرحله آماده‌سازی

– مرحله چاپ کتاب

۱- مرحله بررسی

در مرحله بررسی کتاب، معمولاً هیئت علمی و متخصص نشر، بر روی کتابی که مولف برای چاپ آن ارسال نموده جلسه‌ای برگزار می‌کنند تا بتوانند با بررسی آن به این اجماع برسند که آیا کتاب ارسالی می‌تواند ملاک‌های آنها را برای چاپ نهایی برآورده سازد یا خیر. کتاب چقدر علمی است؟ چقدر حرف جدیدی دارد؟ میزان فروش آن چقدر خواهد بود؟ آیا در بازار نیازی به چاپ این کتاب وجود دارد؟ بازار مخاطبین این کتاب چه ویژگی‌هایی دارند؟ این سوالها بخشی از سوالاتی هستند که گروه ارزیابی در مرحله اول از طریق آنها به ارزیابی کتاب می‌پردازند.

۲- مرحله آماده‌سازی کتاب

در این مرحله، انتشارات با کمک افراد متخصص خود در زمینه ویراستاری، طراحی جلد، تایپ،نمونه خوان و موارد دیگر به بررسی محتوای متنی کتاب می‌پردازد تا کتاب را از نظر نگارشی، دستوری و ادبی مورد بررسی قرار دهند. بررسی متن از لحاظ زبان مورد استفاده، غلط‌های املایی، تکرار، اشتباه علمی، پاراگراف بندی، علائم دستوری و … در این مرحله از مراحل چاپ کتاب انجام می‌شود.

۳- مرحله چاپ کتاب یا تولید کتاب

در این مرحله که می‌توان آن را آخرین مرحله کار قلمداد نمود تصمیم گیری بر روی اموری مانند برآورد هزینه تولید چاپی کتاب، انتخاب چاپخانه و شیوه چاپی مناسب، تنظیم جدول زمانی تولید، تهیه و کنترل نمونه اولیه و موارد دیگر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مراحل چاپ کتاب و مفاهیم مختلف آن: اخذ مجوزها

کلاً برای چاپ کتاب مجوزهای زیر اخذ می‌شد:

۱- اخد شابک

۲- اخذ فیپا

۳- اخد مجوز قبل چاپ

۴- اخذ برگه اعلام وصول

لازم به ذکر است که مجوز شابک از خانه کتاب دریافت می‌شود. برای احذ مجوز فیپا از کتابخانه ملی اقدام می‌گردد که شرط اولیه آن داشتن شابک است. منظور از مجوز قبل از چاپ مجوزی است که ناشر به واسطه آن تعهد می‌دهد تا خود را در برابر محتوای کتاب منتشر شده مسئول بداند زیرا با اخذ این مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد به ناشر در مورد چیستی و ماهیت متن کتاب اطمینان کرده و آن را مورد بررسی قرار نمی‌دهد. طبیعی است وجود موارد مخالف با موازین شرعی و سیاسی ضد منافع ملی در کتاب مسئولیتش متوجه نویسنده و ناشر خواهد بود. همچنین، برای اینکه مولف و ناشر بتوانند کتاب را به فروش برسانند می‌بایستد مجوز اعلام وصول را به وزارت فرهنگ و ارشاد ارسال نمایند. این مجوز یک فرمی است که می‌باید ناشر آن را تکمیل نموده و به وزارت فرهنگ و ارشاد ارسال دارد. بدون ارسال این مجوز فروش کتاب غیرقانونی خواهد بود.