بسیاری از پژوهشگران و یا مولفان اطلاعات دقیقی از هزینه‌های چاپ کتاب ندارند. واقعیت این است که چاپ کتاب مراحل مختلف و نسبتاً زیادی دارد و هر مرحله آن مستلزم صرف هزینه‌هایی است. هزینه چاپ کتاب بسته به سلایق مولف و کیفیت چاپ ناشر می‌تواند متنوع و مختلف باشد. مولفان در نظر داشته باشند برای تعیین دقیق هزینه چاپ کتاب می‌بایست فاکتورهای مختلفی را در نظر گیرند. در زیر به ذکر برخی از این فاکتورها خواهیم پرداخت.

هزینه چاپ کتاب چقدر است؟

اینکه بخواهیم فرمولی را در نظر بگیریم و به واسطه آن فرمول هزینه‌ای به مولف اعلام نماییم در واقعیت کار دقیق و درستی نخواهد بود. هزینه چاپ کتاب بسته به موارد مختلفی است. برای مثال، شاید دو مولف در طول یک زمان هر دو با یک کتاب با تعداد صفحات، تیراژ، و نوع چاپ یکسان هزینه‌های مختلفی را در بر دارند. برای مثال، فرض کنید دو کتاب با تعداد صفحات و تعداد تیراز یکسانی دارید که در چاپ آنها نیز از یک روش یکسان چاپ مانند افست استفاده شده است. اما وقتی هزینه آنها محاسبه می‌شود مشاهده می‌گردد که هزینه‌های یکی از این کتابها در مقایسه با کتاب دیگر بیشتر است. یکی از دلایل این تفاوت می‌تواند به این خاطر باشد که احتمال دارد یکی از این کتابها متنی به اصطلاح راسته دارد که در آن نیازی به فرمول نویسی و ترسیم نمودارها و جداول و عکسهای دشوار و پیجیده ندارد. به این خاطر، هزینه حروف چینی (تایپ) آن کمتر از دیگری شده است.

در کل برای اطلاع مولفان می‌توان مواردی که در تعیین هزینه چاپ کتاب مهم اند را در فهرست زیر آورد:

– کیفیت و طراحی جلد

– نوع جلد به کار رفته

– قطع کتاب

– تعداد صفحات

– کیفیت کاغذ

– تعداد تیراژ

– نوع چاپ

– اخذ مجوزها

– دستمزد ناشر

– کیفیت ویراستاری

و موارد دیگر

برخی از وب سایتهایی وجود دارند که ظاهراً مولف می‌تواند با انتخاب چند گزینه به سادگی میزان هزینه چاپ کتاب را تعیین کند. اما در واقع این کار قابل قبول نیست.  در بازار کتاب هستند کتابهایی که بدون اعمال کوچکترین ویراستاری بر آنها وارد بازار شده‌اند که باید بگوییم برای یک مولف نداشتن چنین کتابهایی بهتر از داشتن آنهاست. زیرا کتابی که پر از غلط املایی باشد یا ویراستاری خوبی بر روی آن نشده باشد از دیدگاه مخاطبین آن کتابی کم ارزش تلقی خواهد شد که سریعاً از دور خارج خواهد گردید.

داشتن گروه ویراستاری و طراحی قوی برای هر انتشاراتی یک نعمت بزرگی است. زیرا محصولاتی که از دست انها خارج می‌شوند انصافاً کتابهای بسیار با کیفیت و شکیلی هستند که برای هر خواننده‌ای خواندن آن لذت بخش است. بنابراین، نمی‌توان کیفیت طراحی صفحه، تایپ، ویرایش و ویراستار و بسیاری از موارد ریز دیگر را که به هیچ عنوان نمی‌توان برای آنها کمیتی قایل شد وارد فرمول ریاضی نموده و هزینه چاپ کتاب را تعیین نمود.

بنابراین، دقیق ترین روش تعیین هزینه کتاب آن است که اجازه داده شود گروه انتشاراتی با ملاک‌های خود و با در نظر گرفتن تمامی شرایط کیفی و کمی هزینه را تعیین نماید سپس در قبال هریک از هرینه‌های دریافتی تعهد دهد تا به صورت تمام و کمال تعهدات خود را عملی خواهد ساخت.

هر انتشاراتی که برای مولف کتابی را چاپ می‌کند موطف است خود سه مجوز بسیار مهم را اخذ نماید. این سه مجوز برای شناسایی کتاب و جلوگیری از دخل و تصرف و سرقت علمی بسیار مهم هستند و اطالعات آنها معمولاً در صفحه مربوط به شناسنامه کتاب ذکر می‌گردد. در این مطلب به ارایه این سه مجوز اصلی پرداخته می‌شود. منظور از چاپ کتاب با مجوز رسمی به این سه مجوز اشاره خواهد داشت.

چاپ کتاب با مجوز رسمی

اسامی مجوزهایی که در چاپ کتاب اخذ می‌شوند عبارتند از:

– شابک

– فیپا

– فرم مجوز قبل از چاپ

۱- شابک. در چاپ کتاب با مجوز رسمی اولین مجوز همان اخذ شابک می‌باشد. منظور از شابک یک شماره است که به یک کتاب اختصاص پیدا می‌کند. این شماره از خانه کتاب دریافت می‌گردد. خانه کتاب شماره شابک را به صورت مورد به مورد به ناشر ارایه نمی‌دهد بلکه این شماره‌ها را به صورت سری در اختیار ناشر قرار می‌دهد و ناشر نیز موظف است که برای هر کتاب یک شماره شابک را اختصاص داده و در صفحه شناسنامه کتاب درج نمایند.

۲- فیپا. فیپا مخفف فهرست نویسی پیش از انتشار است. این مجوز از کتابخانه ملی دریافت می‌گردد. ناشر برای انجام این فهرست نویسی و اخذ فیپا می‌بایست آخرین نسخه بدون غلط و اشتباه و کامل کتاب را به همراه شماره شابک آن به کتابخانه ملی ارسال دارد. هم اکنون ناشران می‌توانند این کار را به صورت الکترونیکی نیز انجام دهند. به این شکل که ۲۰ صفحه پی دی اف از اول کتاب و ۲۰ صفحه پی دی اف از آخر کتاب را به وب سایت کتابخانه ملی ارسال دارند و ناشر پس از گذشت مدتی می‌تواند اطلاعات فیپا را برای این کتاب از وب سایت کتابخانه ملی دریافت نموده و در قسمت شناسنامه کتاب درج نماید.

۳- فرم پیش از چاپ. وزارت فرهنگ و ارشاد قبل از توزیع و نشر کتاب می‌بایست محتوای آن را بررسی نماید موردی مغایر با قانون در آن نباشد. حال، ناشران می‌توانند به جای دیافت این فرم یا مجوز، فرم برگه اطلاعات کتاب را دریافت نمایند که وزارت فرهنگ و ارساد بلافاصله این برگه را مهر و امضا می‌کند. در این صورت تمامی مسئولیت‌ها و نیز عواقب پس از چاپ کتاب بر عهده ناشر است. 

یک مجوز دیگر برای افرادی که می‌خواهند کتاب خود را به فروش برسانند نیز لازم است که عبارت است از فرم اعلام وصول. ناشر باید این فرم را در صورتی که مولف می‌خواهد کتاب خود را به فروش برساند تکمیل نموده و به وزارت ارشاد ارسال نماید و بعد از تایید این ارگان، کتاب اجازه خرید و فروش را در بازار کتاب خواهد داشت.

متاسفانه برخی افراد سودجو که نام انتشارات را به دروغ یدک می‌کشند با ارایه یک شماره شابک جعلی به کتاب به مولفین قول اخذ مجوزهای رسمی برای چاپ کتاب را می‌دهند. مولفین حتماً می‌بایست در نظر داشته باشند که دریافت مجوز فیپا و شابک مهمترین و اصلی‌ترین ملاک رسمی بودن چاپ کتاب است. اطلاعات فیپای کتاب را می‌توانید از وب سایت کتابخانه ملی استعلام نمایید تا مطمئن شوید مجوزهای اخذ شده واقعی هستند یا خیر.