تقریباً می‌توان گفت تمامی کتابهایی که چاپ و منتشر شده‌اند و در آینده نیز چاپ و منتشر خواهند شد شاکله محتوایی یکسانی دارند. منظور از شاکله همان چارچوب تشکیل دهنده است. محتوای اصلی یک کتاب از سه بخش صفحات پیش از متن، صفحات اصلی و صفحات پس از متن تشکیل شده است. منظور از محتوای اصلی همان محتوایی است که نویسنده کتاب آن را تدوین و نگارش یا ترجمه نموده است. منظور از صفحات پیشایند به صفحاتی گفته می‌شود که قبل از محتوای اصلی و منظور از صفحات پس آیند صفحاتی است که بعد از صفحات اصلی می‌آید. صفحات اصلی ماهیت متفاوتی دارد و این طبیعی است، اما صفحات پیشایند و پسایند معمولاً از اصول و قوانینی پیروی می‌کند و این قوانین مشخص می‌کنند که این صفحات با چه ترتیبی و با چه محتوایی می‌بایست در کتاب باشند. در زیر به موارد مختلف و بخش های اصلی محتوای کتاب در چاپ کتاب می‌پردازیم.

بخش های اصلی محتوای کتاب در چاپ کتاب

صفحات پیشایند کتاب که قبل از متن اصلی کتاب می‌آیند به ترتیب عبارتند از:

۱- صفحه مربوط به بسم الله…

۲- صفحه مربوط به عنوان فرعی

۳- صفحه مربوط به عنوان اصلی

۴- صفحه شناسنامه

۵- صفحه اهدا

۶- سخن ناشر

۷- فهرست مطالب

۸- مقدمه یا پیشگفتار و یا یادداشت‌ها

همانگونه که مشاهده می‌کنید ترتیب صفحات پیشایند در بسیاری از کتابها به این شکل است و شاید در برخی کتابها برای مثال پیشگفتار و یا صفحه اهدا وجود نداشته باشد که طبیعتاً حذف می‌شود.

ترتیب صفحات پسایند کتاب به شکل زیر است:

۱- ضمایم (پیوست‌ها)

۲- کتابنامه

۳- لغتنامه (فهرست واژگان)

۴- منابع (نمایه کتاب)

لازم به ذکر است که تمامی کتابها معمولاً شامل همه چهاربخش فوق نمی‌باشند اما کتابهایی که ویراستاری خوبی شده‌اند و کار دقیقتری بر روی آنها شده است معمولاً دو یا ۳ بخش از بخش‌های فوق را دارند. کتابهای علمی که ضرورتاً بخش منابع را در خود دارند زیرا بدون ارایه فهرست منابع نمی‌توان محتوای یک کتاب را قابل استناد قلمداد نمود.

بنابراین اگر قصد دارید خود به تدوین کتاب‌تان برای آماده‌سازی جهت چاپ آن بپردازید می‌توانید این ترتیب را اصول کار خود قرار دهید. درباره هریک از بخش‌های صفحات پیشایند و پسایند توضیحات مفصلی وجود دارد. اما برای افرادی که با کتاب آشنایی دارند معمولاً با مفاهیم ان آشنا هستند. در صفحات پیشایند منظور از شناسنامه کتاب همان مجوزهای لازم است که جهت چاپ و نشر کتاب باید دریافت شوند. معمولاً در شناسنامه کتاب شماره شابک و اطلاعات فهرست نویسی پیش از انتشار (فیپا) درج می‌شود. همچنین نام ذقیق نویسنده یا نویسندگان و انتشارات و محل انتشارات آورده می‌شود.

در صفحات پسایند منظور از ضمایم آن است که احتمالاً نویسنده در طول نگارش متن عکسها یا نمودارهایی داشته باشد و یا هر آنچه که آوردن آن در داحل متن کتاب ضروری یا به صلاح نبوده و در پیوست‌های کتاب آمده است.

لغتنامه نیز می‌تواند در برخی کتابها به این دلیل آمده باشد که شاید در محتوای کتاب برخی لغات استفاده شده باشد که نیاز به ترجمه یا توضیح باشند که در این بخش آورده می‌شود.

در نهایت می‌توانیم اینگونه جمع‌بندی کنیم که تمامی بخش‌های پیشایند و پسایند در یک کتاب مهم و دارای ارزش و کاربرد خاصی هستند. مولفان موظفند برخی از این قسمت‌ها بالاجبار ذکر نمایند و برخی از آنها را در صورت عدم تمایل حذف نمانید. برای مثال همانطور که گفته شد صفحه اهدا کاملاً بسته به سلیقه مولف است و ناشر نیز نمی‌تواند هیچگونه اجباری به نوینسده در این خصوص داشته باشد. اما شناسنامه کتاب حتماً می‌بایست ذکر شود. شناسنامه کتاب صرفاً در کتابهایی وجود ندارد که به صورت غیرقانونی و یا بدون مجوز چاپ و نشر شده‌آند. البته منظور از شناسنامه کتاب، شابک و یا فیپایی است که از حانه کتاب و کتابخانه ملی اخذ شده‌است و قابل پیگیری و رویت در وب سایت کتابخانه ملی می‌باشد. سایر اطلاعات مندرج در بخش شناسنامه کتاب نمی‌تواند اصالت و یا قانونی و غیرقانونی بودن کتاب را مشخص کند.

چاپ کتاب یکی از حرفه‌‌هاب بسیار جذاب و در عین حال بسیار مهم در هر کشوری است. مهمترین عامل انتقال فرهنگ از زمانهای گذشته تا کنون نوشتن و نشر آن بوده است و علی رغم گذشت سالها و قرن‌ها هنوز چاپ و نشر به عنوان اصلی‌ترین ابزار انتقال دانش و فرهنگ به کار برده می‌شود. چاپ کتاب تلفیقی از ذوق و استعداد می‌باشد که با یک حرکت فرآیندی و سیستم‌وار به سرمنزل مقصود می‌رسد. موسسات و انتشارات فراوانی در ایران و جهان هم اکنون به چاپ و نشر کتاب مبادرت می‌ورزند و هریک از آنها تنها گوشه‌ای از رسالت نشر و چاپ را در دست دارند. موسسه نارون نیز با هدف ایجاد بستری برای چاپ و نشر آثار فاخر علمی و غیرعلمی جندسالی است در حیطه چاپ کتاب فعالیت دارد. در این موسه برای اولین بار یک گروه علمی تخصصی از رشته‌های مختلف دانشگاهی به کار گرفته شده‌اند تا قبل از هرچیزی بتوانند بهترین آثار معرفی شده را انتخاب کرده و آنها را تحلیل و بررسی کنند. همچنین، این هیئت علمی به بررسی نویسندگان برتر در حیطه‌های مختلف می‌پردازند تا در صورت امکان کتابی را با موضوع مشخص تالیف نماید و به چاپ و انتشار آن پرداخته شود.

چاپ کتاب و مراحل مختلف آن

از دیدگاه علمی و آنچه که در کتابهای مرتبط با چاپ و نشر کتاب آمده است، مراحل چاپ را به چهار بخش اصلی تقسیم نموده‌اند:

۱- بررسی کتاب

۲- آماده‌سازی

۳- چاپ

۴- صحافی

در مرحله بررسی چاپ کتاب معمولاً با بهره‌گیری از متخصصان مرتبط به محتوابی اصلی اثر سعی می‌گردد از جوانب مختلفی اثر معرفی شده به بحث و بررسی گذاشته شود که آیا ملاک‌ها و یا فاکتورهای لازم برای چاپ و نشر را دارد یا خیر. بسیاری از آثاری که برای چاپ و نشر به انتشارات ارسال می‌شوند واقعیت دارای استاندارد خوب برای تبدیل شدن به یک اثر چاپ شده نیستند. هیئت علمی متخصص انتشارات نارون با بررسی دقیق و همه جانبه محتوای کتاب، رفرنس‌های کتاب، موضوع کتاب و میزان کارایی آن تعیین می‌سازند که آیا کتاب اعتبار و ارزش لارم را برای چاپ  نشر دارد یا خیر. متاسفانه با روز افزون شدن انتشارات کم اعتبار که هدف خود را صرفاً برای درآمدسازی گذاشته‌اند بازار کتاب در سالهای اخیر به سمت و سویی رفته است که کتابهایی با محتوای کم ارزش در بازار کتاب وارد شده است و این مساله هزینه‌ها و اتلاف سرمایه و وقت بسیاری را تحمیل نموده است.

در مرحله آماده سازی، بعد از بررسی محتوای علمی، ویراستاران متخصص به تحلیل محتوای اصلی کتاب می‌پردازند. در این مرحله ویراستار نقش بسیار مهم و اثرگذاری دارد. جمله معروفی وجود دارد که می‌گوید کنار هر نویسنده خوب یک ویراستار خوبی نیز وجود دارد. بله، ویراستار و کار وی باعث می‌شود که انتقال مضمون اصلی پیام به درستی و با دقت تمام و شفافیت خوبی به خوانندگان انتقال یابد. این طبیعی است که مولف در طول نگارش کتاب مرتکب اشتباهاتی در منسجم سازی و ساختارسازی کتاب شود. ویراستاران با بررسی انسجام متن کتاب و ارایه کمک‌های دیگر مانند فهرست نویسی دقیق، تدوین کتابنامه و نمایه خوب و حذف و اضافات در داحل متن، مطالعه کتاب را برای خوانندگان مطلوب سازد.

سومین مرحله، مرحله چاپ کتاب است. در این بخش، برخی دیگر از طریف‌کاری‌ها اتفاق می‌افتد. اینکه محتوای کتاب غلط املایی نداشته باشد و در قطع خوب و کاربردی چاپ شود بسیار مهم است. نمونه‌خوان به کسی گفته می‌شود که متن ویراستاری شده کتاب را به دقت می‌خواند تا اشتباهاتی که حتی ممکن است از زیردست ویراستار عبور کرده باشند را مشخص ساخته و آن را رفع و رجوع کند. بسیاری از کتابها دارای قطع خوبی نمی‌باشند. منظور از قطع کتاب همان اندازه فیزیکی کتاب است. همچنین یکی دیگر از موارد مهم این بخش، تصمیم گیری بر روی تعداد تیراژ و قیمت کتاب است (مشاهده لینک دیگر: چاپ کتاب با تیراژ پایین).

صحافی کتاب نیز آخرین مرحله از مراحل تولید و چاپ کتاب است. در مرحله صحافی، کتاب مجلد می‌شود و برای توزیع و فروش آماده می‌گردد. نکات بسیاری زیاد در صحافی کتاب وجود دارد که اعم از: نوع جلد مورد استفاده، بزرگی یا کوچکی عطف کتاب، چسب مورد استفاده در صحافی کتاب (چسب نرم و یا چسب سخت و انعطاف‌ناپذیر و …). توجه به هریک از این موارد باعث می‌شود که خواننده کتاب از خواندن کتاب مورد نظر لذت ببرد (مشاهده لینک دیگر: مراحل چاپ کتاب و مفاهیم مختلف آن).

مجورهای چاپ کتاب

همانگونه که قبلاً در مطالب دیگر نیز ذکر شده است برای کتاب معمولاً ۴ مجوز اصلی دریافت می‌گردد. این مجوزها برای اخذ کتاب ضروری است. اگر مجوزی برای کتاب گرفته نشده باشد مانند حالتی است که محصولی تولید شده است بدون اینکه نام کارخانه و مالک آن درج شده باشد. یقیناً اگر این محصول خوب و با کیفیت باشد احتمال دارد افراد سودجو آن را به نام خود تمام کرده و امتیازهای آن را به خود اختصاص دهند. بنابراین، برای اینکه امتیازهای مادی و معنوی کتاب در اختیار صرفاً مولف آن باشد، ناگزیر باید مجوزهای آن اخذ گردد (مشاهده لینک دیگر: چاپ کتاب با مجوز رسمی).

۱- شابک

۲- فیپا

۳- مجوز قبل از چاپ

۴- فرم اعلام وصول

انواع روشهای چاپ کتاب

چاپ کتاب به روشهای مختلفی صورت می‌گیرد. دو نمونه از معروفترین روشهای چاپ کتاب چاپ افست و چاپ دیجیتال است. در یک کلام می‌توانیم بگوییم که در تیراژ پایین چاپ افست به صرفه‌تر از چاپ دیجیتال می‌باشد. اما اگر مولف و انتشارات تصمیم گرفتند که چاپ کتاب را در تیراژ بالا ارایه نمایند می‌بایست از چاپ دیجیتال استفاده شود.

خدمات انتشارات نارون در چاپ کتاب

انتشارات نارون در حیطه چاپ کتب خدمات زیر را به دانشجویان، اساتید و مولفان عزیز ارایه می‌کند:

تحلیل بازار و معرفی موضوعاتی برای نویسندگان جهت پدید آوردن آثار علمی و غیرعلمی برحسب نیاز بازار کتاب

تبدیل پایان نامه به کتاب

بررسی دقیق و علمی محتوای کتاب و توصیه و پیشنهاد تغییرات اساسی

اخذ مجوزهای قانونی چهارگانه برای کتاب

تعیین دقیق هزینه‌های چاپ کتاب

ارایه خدمات ویراستاری علمی، نگارشی و فنی

ارایه خدمات ترجمه تخصصی

ارایه خدمات مرتبط با چاپ و صحافی کتاب

ارایه خدمات و مشورت‌های مرتبط با فروش و بازاریابی کتاب

بسیاری از پژوهشگران و یا مولفان اطلاعات دقیقی از هزینه‌های چاپ کتاب ندارند. واقعیت این است که چاپ کتاب مراحل مختلف و نسبتاً زیادی دارد و هر مرحله آن مستلزم صرف هزینه‌هایی است. هزینه چاپ کتاب بسته به سلایق مولف و کیفیت چاپ ناشر می‌تواند متنوع و مختلف باشد. مولفان در نظر داشته باشند برای تعیین دقیق هزینه چاپ کتاب می‌بایست فاکتورهای مختلفی را در نظر گیرند. در زیر به ذکر برخی از این فاکتورها خواهیم پرداخت.

هزینه چاپ کتاب چقدر است؟

اینکه بخواهیم فرمولی را در نظر بگیریم و به واسطه آن فرمول هزینه‌ای به مولف اعلام نماییم در واقعیت کار دقیق و درستی نخواهد بود. هزینه چاپ کتاب بسته به موارد مختلفی است. برای مثال، شاید دو مولف در طول یک زمان هر دو با یک کتاب با تعداد صفحات، تیراژ، و نوع چاپ یکسان هزینه‌های مختلفی را در بر دارند. برای مثال، فرض کنید دو کتاب با تعداد صفحات و تعداد تیراز یکسانی دارید که در چاپ آنها نیز از یک روش یکسان چاپ مانند افست استفاده شده است. اما وقتی هزینه آنها محاسبه می‌شود مشاهده می‌گردد که هزینه‌های یکی از این کتابها در مقایسه با کتاب دیگر بیشتر است. یکی از دلایل این تفاوت می‌تواند به این خاطر باشد که احتمال دارد یکی از این کتابها متنی به اصطلاح راسته دارد که در آن نیازی به فرمول نویسی و ترسیم نمودارها و جداول و عکسهای دشوار و پیجیده ندارد. به این خاطر، هزینه حروف چینی (تایپ) آن کمتر از دیگری شده است.

در کل برای اطلاع مولفان می‌توان مواردی که در تعیین هزینه چاپ کتاب مهم اند را در فهرست زیر آورد:

– کیفیت و طراحی جلد

– نوع جلد به کار رفته

– قطع کتاب

– تعداد صفحات

– کیفیت کاغذ

– تعداد تیراژ

– نوع چاپ

– اخذ مجوزها

– دستمزد ناشر

– کیفیت ویراستاری

و موارد دیگر

برخی از وب سایتهایی وجود دارند که ظاهراً مولف می‌تواند با انتخاب چند گزینه به سادگی میزان هزینه چاپ کتاب را تعیین کند. اما در واقع این کار قابل قبول نیست.  در بازار کتاب هستند کتابهایی که بدون اعمال کوچکترین ویراستاری بر آنها وارد بازار شده‌اند که باید بگوییم برای یک مولف نداشتن چنین کتابهایی بهتر از داشتن آنهاست. زیرا کتابی که پر از غلط املایی باشد یا ویراستاری خوبی بر روی آن نشده باشد از دیدگاه مخاطبین آن کتابی کم ارزش تلقی خواهد شد که سریعاً از دور خارج خواهد گردید.

داشتن گروه ویراستاری و طراحی قوی برای هر انتشاراتی یک نعمت بزرگی است. زیرا محصولاتی که از دست انها خارج می‌شوند انصافاً کتابهای بسیار با کیفیت و شکیلی هستند که برای هر خواننده‌ای خواندن آن لذت بخش است. بنابراین، نمی‌توان کیفیت طراحی صفحه، تایپ، ویرایش و ویراستار و بسیاری از موارد ریز دیگر را که به هیچ عنوان نمی‌توان برای آنها کمیتی قایل شد وارد فرمول ریاضی نموده و هزینه چاپ کتاب را تعیین نمود.

بنابراین، دقیق ترین روش تعیین هزینه کتاب آن است که اجازه داده شود گروه انتشاراتی با ملاک‌های خود و با در نظر گرفتن تمامی شرایط کیفی و کمی هزینه را تعیین نماید سپس در قبال هریک از هرینه‌های دریافتی تعهد دهد تا به صورت تمام و کمال تعهدات خود را عملی خواهد ساخت.